Van Piemonte tot Puglia en van Veneto naar Sicilië.
De diversiteit in wijnen uit Italië

Italië is als een boek – zo schreef Felix Timmermans – hoe verder je erin leest, hoe interessanter het wordt. Dat geldt ook voor de wijnen uit dit land. Toen de Grieken vele eeuwen geleden door de reuzenlaars trokken, noemden zij dit land: ‘Enotria’, het wijnland. Zij kwamen hier immers verschillende soorten wijnen tegen. In Italië worden wijnen gemaakt die zich kunnen meten met de beste wijnen uit andere naties. De grote kracht van de Italiaanse wijnen is hun diversiteit, hun geur en smaak die van streek tot streek verschillen.

Eén van de grootste wijnlanden ter wereld
Italië produceerde maar liefst zo’n 4,96 miljard liter wijn in 2010 en mag met recht het grootste wijnland ter wereld worden genoemd. In 2010 produceerde Frankrijk ‘slechts’ 4,62 miljard liter wijn(..). Per hoofd van de bevolking wordt honderd en vijf liter wijn per jaar gedronken en ook dat is een record. Slechts tien miljoen hectoliter gaat de grens over. Het grootste deel daarvan reist naar Frankrijk, omdat men daar de wijn soms broodnodig heeft voor het kleuren en sterken van eigen wijn. Waarschijnlijk hebben de Etrusken de wijnbouw van Klein-Azië naar Italië gebracht en hebben de Romeinen de wijncultuur voortgezet. Evenals overal elders hebben de kloosterordes in de Middeleeuwen de wijnbouw doen herleven.

Herkomstbenamingen
Een stringente wijnwetgeving werd eerst in 1963 ingevoerd. Er werden drie categorieën voor wijn in het leven geroepen:

Vino da tavola. Dat zijn alle wijnen die wettelijk niet tot de DOC behoren. Het kunnen eenvoudige slobberwijnen zijn, maar ook wel voortreffelijke wijnen, die nu eenmaal niet uit een gecontroleerd herkomstgebied afkomstig zijn.

Denominazione di origine controllata (DOC). Dit zijn de uitstekende Italiaanse wijnen met een gecontroleerde herkomstbenaming. Deze staan gelijk met de Franse appellation contrôlée en de Duitse Qualitatswein mit Predikat.

Denominazione di origine controllata e garantita (DOCG). Dit staat voor wijn met een gecontroleerde herkomstbenaming én een kwaliteitsgarantie. DOCG is dus een extra zwaarwegende kwalificatie. Zeer strenge controle over de groei, de oogst, de vinificatie, de opslag, het bewaren en de botteling garandeert de waarde van het genummerde zegel.

Nog een paar belangrijke termen:
Superiore staat voor iets méér alcohol. Classico duidt op het gebied waar de wijn oorspronkelijk vandaan komt.

Riserva is een wijn die men volgens geldende voorschriften langer dan gebruikelijk op fust heeft laten rijpen.

Toscane
Toscane is de geboortestreek van de chianti, de succeswijn in het (vroegere) mandflesje. Het is een jonge, onbekommerde wijn, lichtrood van kleur en soms even prikkelend. Een wijn die ook jong en fris moet worden gedronken. Tegenwoordig worden er ook Chiantiwijnen gemaakt van uitzonderlijke kwaliteiten.

In 1924 hadden de mensen in chianti zich verenigd in een consorzio om hun wijnnaam te beschermen en in 1963 – toen de serieuze wijnwetgeving begon – werd de met raffia beklede fles het handelsmerk voor de chianti. Tegenwoordig is de bollige fles vervangen door de ingetogen fles van de Bordeaux, omdat in Toscane het aantal rietvlechters drastisch was afgenomen.

Chianti was een vondst van baron Bettino Ricasoli, die zijn vrouw, na een vermeende liefdesaffaire met een ander, meevoerde naar het eenzame kasteel van Brolio, ten zuiden van Florence. Bettino Ricasoli ging zich daar bezig houden met de wijnbouw. Hij ontdekte dat een menging van bepaalde rode én witte druivensoorten een heldere, lichtrode, soms zachtjes tintelende wijn gaf. De kenmerkende chiantiwijn was geboren. Ricasoli’s afstammelingen wonen nog steeds in het kasteel van Brolio.
Vier druivensoorten maken samen de chianti: de rode Sangiovese (70 procent), de bijna zwarte Canaiolo (15 procent), de witte Trebbiano en de hevig geurende Malvasia (samen 15 procent). De wijn wordt gemaakt volgens de methode, waarbij men aan de jonge, uitgegiste wijn een dikke most toevoegt van ingedroogde druiven en gistcellen. De wijn ondergaat dan een tweede gisting, die hem tintelend fris en sprankelend maakt. Dit noemt men het gavernosysteem.

Chianti volgens de wet
De DOCG-wetgeving heeft bepaald dat Chianti minstens twee jaar op het fust moet rijpen en eerst na drie jaar met het predicaat Riserva mag schermen. De mooiste wijnen komen uit Chianti Classico, het kerngebied van Toscane. Ze zijn te herkennen aan het halsetiket met de Gal la Nero, de zwarte haan. Wijnen die zeker genoemd moeten worden zijn die uit Colli Aretini, Colli Fiorentini, Colline Pisane, Colli Senesi, Montalbano en Rufina.

Van grote klasse zijn ook de rode en witte Pomino, de witte is het beste. Naast chianti groeien in Toscane twee van de beste rode wijnen van het Italiaanse land, de Vino Nobile di Montepulciano en de Brunello di Montalcino, die beiden de DOCG-status hebben ontvangen. De Vino Nobile is wat zachter dan chianti, de Brunello kan zich meten met ware toppers uit de Bourgogne. Toscane brengt nog een goede witte wijn voort, de Vernaccia di San Gimignano, die droog overkomt en flink kan ouderen.